Regulacja rynku pożyczkowego i edukacja konsumentów – panaceum na przekredytowanie

Podniesienie standardów etycznych, walka z przekredytowaniem, rolowaniem pożyczek i wykluczenie pozostałych, nieuczciwych praktyk rynkowych, to główne wyzwania stojące przed branżą pożyczkową. Samoregulacja ma również położyć kres dodatkowym opłatom pobieranym przez pośredników kredytowych oraz wprowadzać adekwatne zabezpieczenia pożyczek.

Nowa ustawa, stare problemy

Nowelizacja ustawy o kredycie konsumenckim w 2016, a potem w 2017 roku nie tylko zobligowała pożyczkodawców do informowania klientów o całkowitym koszcie zobowiązania kredytowego jeszcze przed podpisaniem umowy, lecz również wprowadziła definicję instytucji pożyczkowej. Zgodnie z brzmieniem ustawy każda instytucja pożyczkowa może prowadzić działalność jedynie w formie spółki akcyjnej lub spółki z ograniczoną odpowiedzialność. Minimalny kapitał, którym dysponuje musi wynosić 200 tys. złotych i nie może on pochodzić z kredytów, pożyczek, emisji obligacji czy dochodów, które nie zostały udokumentowane. Regulacje wprowadziły również ograniczenie w ustalaniu przez pożyczkodawców maksymalnych kosztów kredytu oraz zasady ustalania kosztu kredytu w przypadku udzielenia przez tego samego kredytodawcę kolejnych kredytów przed spłatą  przez uprzednio zaciągniętych zobowiązań. Okazuje się jednak, że ustawowe zapisy to za mało, by przeciwdziałać nieuczciwym praktykom rynkowym, stąd też potrzeba samoregulacji i opracowania zasad, którym podlegałyby firmy pozabankowe. Zdaniem Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych tak niski próg wejścia sprzyja nadużyciom, gdyż obecnie działalność pożyczkową może otworzyć praktycznie każdy. W ramach samoregulacji branży pożyczkowej Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych minimalny kapitał zakładowy zostałby podniesiony przy zachowaniu zasady, że jego źródłem nie mogą być kredyty, pożyczki, obligacje, ani inne, nieudokumentowane wpływy.

Branża pożyczkowa uzdrowi się sama?

Fundacja Rozwoju Rynku Finansowego i Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce są inicjatorami  Katalogu Dobrych Praktyk który ma przeciwdziałać nieuczciwym zachowaniom rynkowym. Jego zadaniem jest ochrona pożyczkobiorców przed takimi praktykami niektórych podmiotów jak rolowanie pożyczek, brak informowania o finalnym koszcie zobowiązania czy przekredytowanie konsumentów. Celem wspomnianej samoregulacji jest także podniesienie standardów funkcjonowania branży i jakości obsługi klienta. Niepokojącym zjawiskiem rynkowym, które wymaga stosownego uregulowania jest pobieranie przez pośredników kredytowych współpracujących z firmami pożyczkowymi wynagrodzenia od klientów za tzw. doradztwo. Jedną z propozycji rozwiązania tego problemu mogłoby być uwzględnienie wysokości wynagrodzenia pośrednika za usługę doradztwa w pozaodsetkowych kosztach zobowiązania, tak by konsument nie ponosił już dodatkowych kosztów przekraczających ustawowo określony limit. Warto jednak podkreślić, że taka praktyka byłaby niekorzystna zarówno dla klientów firm pożyczkowych, jak i dla pozabankowych instytucji finansowych. Stąd też lepszym orężem w walce z nieuczciwymi pośrednikami kredytowymi byłoby ustanowienie zakazu pobierania przez nich dodatkowego wynagrodzenia, zamiast obciążania tym ryzykiem firm pożyczkowych.

Etyczne postępowanie warunkiem dalszego rozwoju

Aby rynek pożyczek online stanowił konkurencję dla sektora bankowego i uzupełnienie oferty zewnętrznych źródeł finansowania, konieczne jest uwzględnienie zasad odpowiedzialnego pożyczania, przepisów prawnych i najwyższych standardów etycznych. Takie postępowanie przełoży się na dalszy, dynamiczny rozwój tego sektora, zwiększenie bezpieczeństwa konsumentów i lepsze postrzeganie całej branży. Przekredytowanie klientów i nieuczciwa działalność niektórych podmiotów pozabankowych skutkuje spadkiem zaufania w stosunku do całego sektora pożyczek ratalnych. Dlatego też, jak zauważyły Fundacja Rozwoju Rynku Finansowego i Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce, nieodzowne wydaje się wdrożenie i egzekwowanie zmian w tych obszarach, które mają realny wpływ na to jak postrzegana jest branża pożyczkowa. Taki katalog dobrych praktyk powinien być zrozumiały, jednoznaczny w interpretacji i  przestrzegany przez wszystkie instytucje pożyczkowe. Co oczywiste, przystąpienie do tego kodeksu i respektowanie zawartych w nim postanowień miałoby dobrowolny charakter. Podkreślmy jednak, że w sytuacji w której dany podmiot przystąpi do wspomnianego kodeksu, a w codziennej działalności nie będzie respektował widniejących w nim zapisów, może zostać uznany przez UOKIK za stosujący nieuczciwe praktyki rynkowe. Chociaż prawnego obowiązku (samo)regulacji nie ma, to współpraca na rzecz wypracowania jednolitych obowiązujących całą branżę standardów przyczyni się nie tylko do zwiększenia poziomu zaufania konsumentów w stosunku do firm pożyczkowych, lecz również do zwiększenia wiarygodności tych instytucji i wyeliminowania z rynku nieuczciwych graczy.

Przepisy będzie trudniej obejść 

Samoregulacja rynku pożyczkowego powinna objąć również doprecyzowanie przepisów ograniczających możliwość zaciągnięcia przez konsumenta kolejnego zobowiązania na poczet spłaty poprzedniego. FRRF i KPF chcąc przeciwdziałać obchodzeniu tych przepisów postulują wdrożenie takich mechanizmów, które uniemożliwiałyby zawieranie  z danym konsumentem kolejnych umów kredytowych przez podmioty powiązane z pierwotnym pożyczkodawcą. Zakaz ten obowiązywałby przez 120 dni licząc od dnia wypłaty pierwszego kredytu w sytuacji, gdy konsument nie dokonał pełnej jego spłaty.

Koniec z przekredytowaniem klientów?

Zjawisko przekredytowania i nadmiernego zadłużania się występuje wówczas, gdy na jednego kredytobiorcę  przypada nadmierna liczba lub zbyt duża wartość czynnych umów pożyczkowych. Walka z przekredytowaniem powinna obejmować nie tylko ustanowienie katalogu dobrych praktyk, które zakażą udzielenia kolejnego kredytu osobom zadłużonym, lecz również edukowanie klientów w zakresie zarządzania finansami i rozsądnego podejścia do zaciągania finansowych zobowiązań.

Najważniejszy jest konsument

Jeszcze do niedawna sceptycy obawiali się, że wprowadzone przez ustawodawcę  obostrzenia sprawią, że instytucje pożyczkowe znikną z rynku. Tak się jednak nie stało, zostali na nim przede wszystkim najmocniejsi gracze, a sektor pożyczek online ma się dobrze. I przynajmniej częściowo reguluje się sam, czego dowodem są zasady odpowiedzialnego pożyczania opracowywane i wdrażane przez coraz więcej firm pozabankowych. Te starannie weryfikują swoich klientów, sprawdzają ich zdolność kredytową (choć podchodzą do tej kwestii mniej restrykcyjnie niż banki)  i udzielają im tylko takiego finansowego wsparcia na spłatę którego będzie ich stać. Tak postępuje np. będący członkiem Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce SuperGrosz, który jako jedna z nielicznych firm na rynku podaje od początku informuje o końcowych kosztach zobowiązania. Korzystając z umieszczonego na stronie kalkulatora kredytowego konsument może zapoznać się z wysokością miesięcznej raty, kosztami prowizji, wysokością odsetek oraz wysokością RRSO dla wybranej przez siebie kwoty pożyczki. Co ważne, widoczne na stronie koszty nie mają jedynie przykładowego charakteru i nie zmieniają się w trakcie weryfikacji kredytowej przyszłego kredytobiorcy, jak ma to miejsce w przypadku innych firm pozabankowych. Tym samym, zaprezentowana klientowi ostatecznie oferta, nie różni się od tego z czym może on zapoznać się na stronie pożyczkodawcy. SuperGrosz działa zgodnie z zasadami odpowiedzialnego pożyczania i standardami etycznymi, dba o bezpieczeństwo finansowe konsumentów i oferuje im pomoc na każdym etapie ubiegania się o pożyczkę.