Likwidacja luki VAT – wyzwanie dla nowego rządu

Skala przekrętów podatkowych VAT jest ogromna. Według szacunków PwC luka VAT w Polsce wynosi 53 mld zł, wielkością odpowiada więc 3% PKB. Dla porównania, ok. 3,5% PKB wytwarza cały sektor rolnictwa.

Zapobieganie oszustwom VAT wymaga działań wielokierunkowych. Dotychczas w Polsce wprowadzono w tym celu m.in. procedurę odwróconego VAT-u, listy ostrzegawcze kierowane do płatników podatku, certyfikowanie podatników rzetelnych oraz wyrejestrowywanie podatników podejrzanych o udział w procederze wyłudzania VAT w charakterze „słupów”.

Większość wyłudzeń ma charakter międzynarodowy

To wciąż za mało, by skutecznie zmniejszyć lukę. Opracowywane są więc kolejne rozwiązania. W październiku 2015r. odbyła się w Pradze konferencja „Podatki bez granic”, podczas której omawiany był temat wyłudzeń VAT w wewnątrzwspólnotowym obrocie towarowym. Szukanie wspólnych rozwiązań w tym zakresie wewnątrz Unii jest kluczowym zadaniem, gdyż aż 95% przestępstw wykrywanych przez organy podatkowe związanych jest z tzw. transakcjami transgranicznymi dokonywanymi w ramach UE.

Fiskus wskazuje winnych

Dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej w Opolu, Robert Wojewódka wskazuje, że polskie problemy z oszustami wynikają m.in. z łatwości rejestracji podmiotu, uzyskiwania zezwoleń i koncesji i nieograniczonej możliwości otwierania rachunków bankowych, czy korzystania z  usług finansowych. Jako kolejne przyczyny obszernej luki podatkowej Dyrektor R. Wojewódka podał uproszczenie procedur zwrotu podatku VAT oraz atrakcyjne stawki tego podatku. Winę za zły stan rzeczy ponosi również liberalna i niekonsekwentna polityka karna.

Jak uszczelnić system podatkowy VAT?

Dyrektor R. Wojewódka wymienił kilka czynników, które jego zdaniem mogłyby wpłynąć na efektywne niwelowanie luki VAT. Zrównanie stawek VAT, obniżenie podatku w całej UE, wymiana informacji majątkowych oraz likwidacja granic fiskalnych poprzez ujednolicenie systemów miałyby w istotny sposób ograniczyć proceder wyłudzeń podatku.

Jako elementy wspierające walkę z oszustami podatkowymi wskazano także centralną bazę faktur działającą w czasie rzeczywistym, restrykcyjną polityką karną, obniżenie stawek podatku  VAT, czy nawet likwidację lub zastąpienie podatku VAT innym rodzajem daniny.

A gdzie prawa podatnika?

Widoczny staje się istotny konflikt pomiędzy tworzeniem udogodnień dla uczciwych przedsiębiorców (a przecież takie są potrzebne, choćby po to, by aktywizować przedsiębiorczość), a odbieraniem oszustom możliwości wyłudzania VAT.

Na konferencji w Pradze głos zabrał Bogumił Brzeziński, szef Rady Podatkowej przy Ministerstwie Finansów. Wskazywał on na zagrożenia jakie walka z przestępczością podatkową niesie zwykłemu przedsiębiorcy. „Można przewidywać, że w celu zwiększenia efektywności poboru VAT, będziemy mieli do czynienia z jeszcze ściślejszym monitorowaniem podmiotów gospodarczych, jeżeli chodzi o zawierane transakcje, dokonywane płatności, itd.” – mówi Brzeziński. „Są nawet skrajne koncepcje monitorowania działalności gospodarczej podatnika online. To będzie oznaczać dla podatników dalsze ograniczenie ich prywatności, miru domowego, tajemnicy gospodarczej”

Dyrektor Rady Podatkowej zauważył, że bezwzględność aparatu ścigania przestępstw podatkowych z reguły nie dotyka oszustów, a przeciętnych podatników, którzy mają kłopoty z rozliczeniem VAT. Jak domniema B. Brzeziński wynika to z faktu, że zwykły podatnik jest „w zasięgu ręki”, natomiast oszust jest trudny do ujęcia.

W tym kontekście pojawiła się propozycja powołania instytucji rzecznika praw podatnika, który miałby chronić interesy przeciętnego podmiotu przed rosnącą natarczywością organów podatkowych.

Zmiany są potrzebne

Formujący się właśnie rząd, zapowiadał w kampanii wyborczej uszczelnienie systemu podatkowego. Zmiany są potrzebne, przekonuje w spocie reklamowym wiceprezes PiS Beata Szydło „tylko na wyłudzeniach podatku VAT rocznie polski budżet traci ok. 30 mld złotych“. “To tyle ile wydajemy na obronność. Jesteśmy zagłębiem tego typu oszustw w Europie” – podkreśla B. Szydło.

Nowy rząd ma zawalczyć o wspomniane 30 mld już w pierwszym roku rządów. Politycy partii rządzącej zamierzają stworzyć centralny rejestr podatników, zlikwidować kaucję gwarancyjną, tj. zabezpieczenie zapłaty podatku w związku z dokonywaniem dostaw towarów wrażliwych. Przewidywane jest też ograniczenie płatności podatkowych wyłącznie do okresu miesięcznego. Prawdopodobnie zmianie ulegną również wzory deklaracji podatkowych, co pozwoliłoby na szybkie wykrywanie ewentualnych nieprawidłowości.

Niewydolna administracja

Wydaje się, że reorganizacji będzie wymagała ta część państwowego aparatu, która odpowiada za kontrolę i ściganie przestępstw podatkowych. Dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej w Opolu podczas konferencji praskiej skrytykował mało wydolną w tym aspekcie polską administrację skarbową. Jak wspomniał, informacje są rozproszone pomiędzy instytucjami chroniącymi interes Skarbu Państwa, postępowania kontrolne, karne sądowe oraz karne trwają zbyt długo. Trudno jest także pozyskać określone informacje. Zmiany wymagają procedury postępowań podatkowych, tak by odpowiadały wymaganiom współczesnych realiów. Obecnie w naszym kraju w walce z podatkową przestępczością transgraniczną biorą udział zarówno urzędy skarbowe, urzędy kontroli skarbowej, jak i prokuratura, ABW, służby celne oraz CBŚ.

Trzeba pamiętać, że w zwalczaniu oszustów podatkowych VAT biorą też udział administracje innych państw unijnych. Przepływ informacji pomiędzy poszczególnymi instytucjami pozostawia wiele do życzenia.  Brak również wspólnej, unijnej polityki zwalczania przestępczości podatkowej. W tym aspekcie każde państwo ma swoje procedury i instytucje zajmujące się omawianą problematyką. To zasadnicze słabości organów państwowych i międzynarodowych na terenie Unii Europejskiej, a przecież w całej wspólnocie podatkowy proceder przestępczy jest powszechnym problemem.